Latince adı ‘çok şifalı bitki’ anlamına gelen ‘Linum usitatissimum’’ olan Keten, ketengiller familyasındandır. Anavatanı Türkiye, Mısır, Suriye ve Irak’tır. Günümüzde kültür bitkisi olarak Avrupa, Asya, Amerika’nın Kuzey ve Güney’inde de yetiştirilmektedir. Haziran ve Ağustos aylarında ipek gibi yumuşacık, özgürlük hissi uyandıran masmavi ya da kendine has sarıçiçeklerle yaz mevsimini renklendirir. Lif ve yağ ketenleri olarak sınıflandırılır. Hemen hemen her çeşit toprakta rahatlıkla yetişebilir. Anadolu’da yazlık ve güzlük ketenler olarak dönemsel ekilir.
Latince adı “Thymus” olan Kekik, ballıbabagiller familyasındandır. Anavatanı Akdeniz’dir. Ülkemizde hemen hemen her bölgede rahatlıkla yetişir. 350’den fazla türü bulunur. Kurak tepe ve dağ eteklerinde rahatlıkla yetişebilen, güzel kokusuyla tanınan, çokyıllık otsu bir bitkidir. Dünya mutfağındaki en meşhur baharatlardan biridir.
Latince adı “Valeriana Officinalis” olan Kediotu, kediotugiller familyasındandır. Köklerin salgıladığı bulandırıcı koku tüm kedilerin hoşuna gittiğinden toprağı kazıp bitkinin kökünü çıkardıkları için bu isimi almıştır. Bütün Avrupa, orta Asya ve Japonya’nın nemli bölgelerinde yetişmektedir. Ülkemizde daha çok Bursa-Uludağ’da ve Doğu Anadolu’nun sulak çayırlarında yetişir. Beyaz ya da açık pembe renkte muhteşem çiçekler açan çokyıllık otsu bir bitkidir.
Latince adı “Symphytum officinale” olarak adlandırılan bir hodangiller familyasındandır. Anayurdu Avrasya’dır. Ülkemizde Kuzey Anadolu’da yetişmektedir. Özellikle güneşli, nemli ve azot bakımından zengin bölgeleri sever. Kökleri bir kafese, yaprakları ise eşekkulağına benzemektedir. Bu yüzden bazı yörelerde eşekkulağı olarak da bilinir. Yaz boyunca çiçek açan çokyıllık otsu bir bitkidir.
Latince adı ‘Taraxacum officinale’ olan Karahindiba papatyagiller familyasındandır. Tüm Avrupa, Kuzey Amerika ve Asya olmak üzere dünyanın hemen her yerinde yetişir. Ülkemizde en çok Ege ve Marmara bölgesinde yetişmesine rağmen Anadolu’da da sık sık rastlamak mümkün. Nisan ve Mayıs aylarında bütün tarla kıyılarında, çayırlık alanlarda yetişebilen çokyıllık otsu bir bitkidir. Bazı yörelerde güneyik, çıtlık, arslandişi, radika isimleriyle de bilinir.
Latince adı “Morus Nigra” olan karadut, dutgiller familyasındandır. Anavatanı Türkistan olan karadut batıda İran, Irak, Türkiye, Akdeniz ülkeleri, Avrupa ve doğuda Çin’e kadar çok geniş bir alana yayılmıştır. Hafif bünyeli toprakları sever. Kışın yapraklarını döken ve soğuğa dayanaklı bir ağaçtır. Kalın dalları arasından ilkbaharda yeşilimsi renkte çiçekler açar.
Latince adı “Lavandula stoechas” olan Karabaş otu, ballıbabagiller familyasındandır. Anavatanı Akdeniz bölgesidir. Kuraklığa dayanıklı bir bitkidir. Ülkemizde İstanbul, İzmir ve Edirne’de yaygın olarak yetişir. Fransız lavantası ismiyle de bilinir. Mis kokusuyla cezp edici bir etkiye sahiptir. Mor çiçeklerin arasından sonradan açan eflatun renkli minik çiçekler bitkinin üzerine kelebekler konmuş gibi harika bir görünüm yaratır.
atince adı ‘Hypericum perforatum’ olan Kantaron, kantarongiller familyasındandır. Hemen hemen dünyanın her yerinde yetişen bir bitkidir. Anavatanı Avrupa, Kuzey Afrika ve Batı Asya’dır. Ülkemizde hemen hemen her bölgede yaygın olarak yetişmektedir. Bazı bölgelerde sarı kantaron, kılıç otu, mayasıl otu, yara otu isimleriyle de bilinir. Temmuz ayından Eylül ayına kadar parlak yıldız şeklinde sarı çiçekler açan çokyıllık otsu bir bitkidir.
Latince adı ‘Berberis Vulgaris’ olan Kadıntuzluğu, kadıntuzluğugiller familyasındandır. Anavatanı Kuzey Afrika’dır. Kafkasya’dan Avrupa’ya kadar geniş bir alanda yetişir. Ülkemizde İstanbul ve Trakya’da, değişik bir türü de Doğu Karadeniz bölgesinde yetişir. Yeşil ve kenarları testereyi andıran dişli yapraklara sahiptir. Soğuk, mutedil iklimleri sever. Dört mevsim yemyeşildir. Mayıs ve Haziran ayları arasında sarı renkli güzel kokulu çiçekler açan çalı görünümünde çokyıllık bir bitkidir.
Latince adı ‘Urtica’ yakmak anlamına gelen Isırgan otu, ısırgangiller familyasındandır. Anavatanı Akdeniz’dir. Ilıman iklimleri sever. Ülkemizin hemen hemen her bölgesinde rahatlıkla yetişir. Haziran ayından Eylül ayına kadar çiçek açan otsu bir bitkidir. Isırgan otunun en belirgin özelliklerinden biri yaprakları üzerindeki ince tüylerin ciltle temas ettiği anda cildi tahriş etmesidir.
Latince adı ‘Urtica’ yakmak anlamına gelen Isırgan otu, ısırgangiller familyasındandır. Anavatanı Akdeniz’dir. Ilıman iklimleri sever. Ülkemizin hemen hemen her bölgesinde rahatlıkla yetişir. Haziran ayından Eylül ayına kadar çiçek açan otsu bir bitkidir. Isırgan otunun en belirgin özelliklerinden biri yaprakları üzerindeki ince tüylerin ciltle temas ettiği anda cildi tahriş etmesidir.
Latince adı ‘Tilia Cordata’ olan Ihlamur, ıhlamurgiller familyasındandır. Anavatanı Kuzey Yarımküre’dir. Ülkemizde hemen hemen her bölgede rahatlıkla yetişir. Ihlamur ağacının çok sayıda türü bulunur. Yürek şeklini andıran yapraklarının kenarları dişli ve uzun saplıdır. Haziran ve Temmuz aylarında sarımsı renkte ve karakteristik kokuya sahip çiçekler açar. Kışın yapraklarını döken uzun ömürlü bir bitkidir. Herodot bazı uygarlıkların ıhlamur ağacını dini törenlerde kullandıklarını yazmaktadır.
Latince adı ‘Cichorium intybus’ olan Hindiba, papatyagiller familyasındandır. Anavatanının Mısır ve Endonezya olduğu sanılmaktadır. Ülkemizde Marmara, Ege ve Akdeniz bölgelerinde yetiştirilir. Marul bitkisine benzerliğiyle bilinir. Mavi, lila, mor veya sarı renkli çiçekler açan tek yıllık otsu bir bitkidir. Birçok yörede yaprakları, yaprak sapları ve çiçek sapları salata yapılarak tüketilir.
Latince adı ‘Vitex agnus-castus’ olan Hayıt, mineçiçeğigiller familyasındandır. Anavatanı Akdeniz ve Batı Kafkasya’dır. Ülkemizde yaygın olarak Anadolu bölgesinde yetişir. Deniz kenarları ve kayalık bölgelerde yetişen bitki, az kireçli, potasyum oranı düşük, azot ve fosfor bakımından zengin toprağı tercih eder. Çalı görünümünde, soluk pembe ya da mavi çiçekli çokyıllık bir bitkidir.
Latince adı “Alpinia officinarum” olan Havlıcan, zencefilgiller familyasındandır. Anavatanı Hindistan, Güneydoğu Asya ve Laos'tur. Tropik iklim bitkisidir. Ülkemizde yetişmez. Kendine has kokusuyla ünlü, güzel çiçekli, ıtırlı çokyıllık bir bitkidir. Kırmızıçizgili, beyaz yapraklı çiçeklerinin kokusu da en az görüntüsü kadar etkileyicidir.
Latince adı ‘Alkanna tinctora’ olan Havaciva bitkisi hodangiller familyasındandır. Anavatanı Akdeniz’dir. Ülkemizde Güney ve Doğu Anadolu bölgelerinde yaygındır. Kumlu toprağı sever. Tüylü boya, Eğlik kökü, Kızılencik, Yerineriği adlarıyla da bilinir. Parlak mavi renkli çiçekler açan çokyıllık otsu bir bitkidir. Tüylü gövdesi dik veya yatık olabilir. Yapraklar da gövde gibi tüylüdür ve çok sayıdadır. Mayıs ve Temmuz aylarında dalların ucunda açan çiçekleri göz alıcı, parlak mavi renkleriyle kırları şenlendirir.
Latince adı“Althaea officinalis” olan Hatmi Çiçeği ebegümecigiller familyasındandır. Tıbbi Hatmi olarak da bilinen Hatmi Çiçeği’nin anavatanı Batı Asya’dır. Zamanla Avrupa ve Doğu Asya’ya kadar yayılmıştır. Ülkemizde doğal olarak hemen her bölgede rahatlıkla yetişir. Hatmi Çiçeği, sulak yerleri ve dere kenarlarını seven çokyıllık, otsu bir bitkidir. Yumuşak tüylü gövdesiyle, dal uçlarında yaz sonunda açan pembe beyaz çiçekleriyle bahçeleri zenginleştiren cazip bir görüntüsü vardır.
Ginkgo biloba, Çince gümüş ve kayısı anlamına gelen kelimelerden türemiştir. Adından da anlaşılacağı gibi anavatanı Japonya, Çin ve Kore’dir. Ülkemizde öncelikle İzmir, İstanbul, Ankara ve Trabzon olmak üzere birçok bölgede yetiştirilir. Açık yeşil renkli yaprakları yelpaze şeklindedir. Kışın yaprakları dökülür. 17. yüzyılda bu ağaçla ilk kez karşılaşan Avrupalı Engelbert Kaempfer, bitkiyi Japonca telaffuzuyla kaydetmiştir.
Latince adı ‘Herba Ericae’ olan Funda yaprağı fundagiller familyasındandır. Anavatanı Güney Afrika’dır. 600’den fazla türü bulunur. Afrika’nın diğer bölgelerinde, Akdeniz ülkelerinde ve Avrupa’da yetişir. Ülkemizde Trakya ve Kuzey Anadolu’da yaygındır. Her mevsim yeşil kalan çokyıllık bir bitkidir. İğneyi andıran minyatür yaprakları vardır.
Latince adı ‘Ocimum basilicium’ olan Fesleğen, ballıbabagiller familyasından tek yıllık otsu bir bitkidir. 50 farklı türü vardır. Genelde ılıman bölgeleri tercih eden bu bitkinin anavatanı Hindistan’dır. Günümüzde ise bütün Akdeniz kıyısındaki ülkelerde ve ülkemizde Güney Anadolu bölgesinde yaygın olarak yetiştirilmektedir. Hem taze, hem de kurutularak kullanılabilen fesleğenin popülerliği kendine has kokusundan gelir.
Latince adı “Cynara scolymus” olan Enginar yaprağı, papatyagiller familyasındandır. Anavatanı Güney Avrupa ve Akdeniz’dir. Ülkemizde Ege, Marmara ve Akdeniz bölgelerinde doğal olarak yetişmektedir. Enginarın sert gövdesi olukludur ve oldukça kuvvetlidir. Sapsız yaprakları uzun oval ve parçalı yapıda çokyıllık otsu bir bitkidir. Farklı tadı ve hemen her çeşit sebzeye, ete uygunluğuyla sofraları süslemeye adaydır: Tavuklu enginar, havuçlu enginar, enginar salatası, enginar mücveri, zeytinyağlı enginar, enginarlı pizza… Kısacası enginar hemen her tür yemekte tadını özgürce sergiler.
Latince adı ‘echinacea angustifolia’ olan Ekinazeya papatyagiller familyasındandır. Anavatanı Amerika’dır. Ülkemizde bazı yörelerde kirpi otu, kirpi başı, erguvani kirpi başı, samson kökü olarak da bilinen çokyıllık bir bitkidir. Bir öbek etrafında birden fazla dallara ayrılarak büyüyen Ekinazeya çiçeği dairesel eksen etrafına dizilmiş taç yapraklardan oluşur. Bu yaprakların rengi sarıdan turuncu ve mor renge kadar çeşitlilik gösterir.
Latince ismi ‘Acorus calamus’ olan Eğir kökü, yılanyastığıgiller familyasındandır. Dere ve durgun su yataklarında yetişen çokyıllık otsu bir bitkidir. Anavatanı Kuzey Amerika ve Hindistan’dır. Ülkemizde, Sapanca, Yeniçağa, Beyşehir ve Eğirdir göllerinin kenarında doğal koşullarda yetişir. Diğer isimleri Azakeriği ve Hazanbel olan Eğir kökü eski çağlardan beri Anadolu’da kullanılmıştır.
Latince adı “Malva Vulgaris” olan Ebegümeci, 1500’e yakın türüyle kutuplar hariç dünyanın hemen her yerinde yetişir. Deniz kenarlarını, bataklık, nehir yakınlarını ve rutubetli ortamları sever. Ebegümecigiller familyasındandır. Bu çokyıllık ve otsu bitki Türkiye’nin hemen her yerinde yaygın olarak yetişmektedir. Antik Yunan ve Roma döneminden bu tarafa sebze olarak birçok kültür tarafından kullanılmış bir bitkidir.
Latince adı ‘Arctium lapa’ olan Dulavratotu papatyagiller familyasındandır. Soğuğa ve kötü hava koşullarına oldukça dayanıklı olan bu bitki genelde salaş yerlerde yetişir. Nemli bölgeleri ve gölgeyi tercih eden Dulavratotu ülkemizde daha çok Orta, Kuzey ve Doğu Anadolu’da farklı türlerine rastlanırken, Avrupa, Kuzey Asya ve Kuzey Amerika’da yaygındır. Bilinen diğer isimleri arasında Uluavratotu, Pıtrak, Dulkarıgömleği, Hanımyaması sayılabilir.
Latince adı ‘Arctium tomentosum’ olan Dulavrat kökü papatyagiller familyasındandır. Soğuğa ve kötü hava koşullarına oldukça dayanıklı olan bu bitki genelde salaş yerlerde yetişir. Nemli bölgeleri ve gölgeyi tercih eden Dulavratotu ülkemizde daha çok Orta, Kuzey ve Doğu Anadolu’da farklı türlerine rastlanırken, Avrupa, Kuzey Asya ve Kuzey Amerika’da yaygındır. Bilinen diğer isimleri arasında Uluavratotu, Pıtrak, Dulkarıgömleği, Hanımyaması sayılabilir.
Adından da anlaşılacağı gibi denizde yetişen Deniz Kadayıfı bitkisi, bir çeşit kırmızı su yosunudur. Latince adı ‘Chondrus crispus’ olan bu bitki, özellikle Atlantis Okyanusu, Avrupa ve Kuzey Amerika’nın Atlantik kıyılarında yaygındır. Ne yazık ki, ülkemiz denizlerinde yetişmez. Yetiştiği bölgelerde denizin çekilmesiyle birlikte kıyıdan toplanan yeşilimsi kırmızı renkteki Denizkadayıfları, yıkanıp temizlendikten sonra güneşte kurutulur.
Latince adı “Laurus Nobilis” olan defnegiller familyasındandır. Dört mevsim yapraklarını dökmeyen çokyıllık bir bitkidir. Anavatanı Akdeniz ülkeleridir. Tüm Avrupa, Akdeniz, Ege bölgelerinde bol miktarda doğal koşullarda yetişebilen defneyaprağı, ülkemizin nadide zenginliklerinden biridir. Dünya defneyaprağı ihtiyacının yüzde 80’i Türkiye’den karşılanmaktadır. Defne yaprağının görüntüsü kadar kokusu ve tadı da etkileyici güzelliktedir.
Latince adı ‘Primulaceae’ olan Çuha Çiçeği çuha çiçeğigiller familyasındandır. Adını çuhaya (kumaşa) benzeyen yapraklarından almıştır. Anavatanı Çin’dir. 500’e yakın türü bulunmaktadır. Genelde bahçecilikte süs bitkisi olarak yetiştirilen çuha çiçeği, Avrupa ve Asya’nın güneşli çayırlarında ya da güneş gören orman altı bölgelerde yabani olarak yetişir. Anadolu’da da yaygın olan Çuha Çiçeği, yörelere göre Ayıkulağı, Tutya Çiçeği, Evvel Baharotu, Onbiray çiçeği ve Felçotu olarak da bilinir.
Latince adı ‘Tribulus terrestris’ olan Çoban çökerten, kimyongiller familyasındandır. Avustralya kökenli bir bitkidir. Asya, Avrupa ve Amerika’da yetişmektedir. Ülkemizde Ege ve Akdeniz bölgelerinde yaygın olarak bulunur. Toprağa yatık olarak büyüyen, yaprakları merdiven gibi yeşil parçalı, taç yapraklı tek yıllık otsu bir bitkidir. Çarık dikeni, Demir dikeni, Deve çökerten, Turnagagası, Çobaniğnesi isimleriyle de bilinir.
TR
