Latince adı ‘Alkanna tinctora’ olan Havaciva bitkisi hodangiller familyasındandır. Anavatanı Akdeniz’dir. Ülkemizde Güney ve Doğu Anadolu bölgelerinde yaygındır. Kumlu toprağı sever. Tüylü boya, Eğlik kökü, Kızılencik, Yerineriği adlarıyla da bilinir. Parlak mavi renkli çiçekler açan çokyıllık otsu bir bitkidir.
Tüylü gövdesi dik veya yatık olabilir. Yapraklar da gövde gibi tüylüdür ve çok sayıdadır. Mayıs ve Temmuz aylarında dalların ucunda açan çiçekleri göz alıcı, parlak mavi renkleriyle kırları şenlendirir. Fındığı andıran meyveleri gri renkli ve yüzeyleri kabarcıklıdır.
Son yıllarda adını sıklıkla duymamızla beraber Havaciva bitkisi çok çok eski tarihlerden beri insanların çeşitli amaçlar için kullandığı bir bitkidir. İçi mavi, dışı siyaha yakın kırmızı renkteki kökün muhteviyatındaki boyar madde alkalindir. Bazik ortamda mavi renkteki bu madde, ortama asit eklenerek kırmızı renge döner. Alkol, eter ve yağda çözünen alkalin suda çözünmez. Havaciva kökü, bitkisel yağlar, şarap ve diğer alkollü içecekleri renklendirmek için antik çağlardan beri kullanır. Günümüzde bile Avustralya’da gıda boyası olarak kullanılmaktadır. Tekstilde de tercih edilen bir boyar maddedir. Ahşaba koyu kırmızı renk vermek için toz haline getirilerek yağla karıştırılır. Kozmetikte ise özellikle dudak parlatıcıları ve rujlarda yaygın olarak tercih edilir.
Havaciva bitkisinden; havaciva çayı, havaciva yağı, havaciva tentürü, havaciva ekstresi, havaciva kremi ve merhemi üretilir.
Uygun şartlarda kurutulan havaciva, ağzı kapalı bir kapta, loş, serin ve kuru bir ortamda saklanıldığında ömrü 1 yıldır.
Türkiye’de Bitkiler İle Tedavi_Prof.Dr.Turhan Baytop_(s224)
TR
